TÜRKİYEDE`Kİ KUŞ ÇEŞİTLERİ ((((KÜÇÜK KARABATAK)))) Çevresi sulak alanları tercih eder.Ilıman iklimlerde yaşar.Tatlı,tuzlu ve acı sularda da yaşar.Kışı genellikle kıyısal Lagünler,deltalar ve ormanlardaki nehirlerde geçirirler.Çiftleşme kışlama bölgelerinde olur.Çoğunlukla diğer türlerle karışık olarak koloniler halinde kuluçkaya yatarlar.Mart sonu ile Temmuz başında ürerler.Yuvalar,yoğun ağaçlık ve çalılıklarda ve su yüzeyinden 1-15m. yükseklikte olur.Bazen ormanlıklarda 2-2,5m. yükseklikte olur.Eski yuvalarını yeniden onararak kullanırlar. Türkiye`deki kuluçka popülasyonu 1500 çift olarak tahmin edilmektedir.(DHKD)Türkiye`deki kuluçka alanları Uluabat Gölü(max 300 çift),Ereğli sazlıkları(max 600çift),Sultan sazlığı(Kayseri)(max 200 çift),Kuş Gölü(150 çift),ayrıca Akşehir ve Eber Gölleri,Hotamış sazlığı(Konya) ve Çaldıran sazlığı(Van) diğer üreme alanlarıdır.Kışlama alanları,Meriç Deltası(Edirne)(max 1450),Uluabat Gölü(max 1078),Gediz Deltası(max 1000),Menderes Deltası(max 350),diğer kışlama alanları,Marmara Gölü,Işıklı Gölü,Eğridir Gölü,Göksu Deltası ((((TEPELİ PELİKAN(Pelicanus crispus):)))) Geniş iç sularda,göllerde,büyük bataklıklarda ve lagünlerde bulunur.Tatlı sularda yaşamasına rağmen azda olsa tuzlu ve acı sularda da görülür.Genellikle yoğun balık popülasyonuna sahip sulak alanları tercih ederler.Üreme kolonileri göllerde,deltalarda ve nehir ağızlarında yer almaktadır.Üremeye gelenler Şubat ayında üreme yerlerinde görülürler.Üreme alanlarını sonbaharda terk ederler.Temel kışlama yerleri Akdeniz`in kıyı alanları deltaları ve Hazar Denizidir. Türkiye`deki Durumları: Üreme alanları,Menderes Deltası(max 42 çift),Kuş Gölü(max 35 çift),Gediz Deltası(max 35 çift),Aktaş Gölü(Ardahan)(max 50 çift),Kızılırmak Deltası(max 6 çift).Kışlama alanları Menderes deltası(max 434),Gediz Deltası(max 341),Meriç Deltası(max 290),Uluabat Gölü8max 136),Kuş Gölü(max 117),Göksu Deltası(max 56) ((((KÜÇÜK SAKARCA KAZI(Anser erythropus):)))) İskandinavya ve Rusya`nın kuzeyindeki tunduralarda kuluçkaya yatar.Otoburdur.Göl ve nehir kenarlarındaki sazlıklarda beslenirler.Daha çok tuzlu bataklıkları tercih ederler.Kışın genel olarak,yarıkurak bölgelerde bulunurlar.Step alanları bulamadığı zaman diğer habitatları kullanırlar. Türkiye`deki Durumları: Kışı ağır geçen yıllarda Batı Anadolu`da,Trakya`da ve Doğu Anadolu`da seyrek olarak görülürler. ((((SİBİRYA KAZI(Branta ruficollis):)))) Göç sırasında step alanları kullanmasına rağmen,Batı Karadeniz kıyılarındaki beslenme habitatları,çayırlar ve tarımsal arazilerdir.Bu tür,su ihtiyacını gidermek ve gece konaklamak için güvenli sulak alanlara uçabilirler.Üreme alanları çoğunlukla tunduralardır.5-6 çiftten oluşan koloniler halinde yuvalanırlar.Yumurta adedi 3-10 arasında değişir.Kuluçka süresi 25 gündür. Türkiye`deki Durumu: Türkiye bu türü göç zamanı görebilen 5 ülkeden biridir.Kışın,çok az sayıda Kayseri`deki sulak alanlarda görülür.Doğu Anadolu`da Erçek Gölünde (Van) 1982 yılında bu tür iki çift üredi,daha sonraki yıllarda ürediğine dair bir bilgiye rastlanmadı. ((((YAZ ÖRDEĞİ(Marmorentta angustrious):)))) Genellikle yoğun bitki örtüsüne sahip tatlı sığ gölleri tercih ederler.Fakat azda olsa acı ve tuzlu sulu bölgelerde bulunduğuna dair bilgiler mevcuttur.Üreme için sürekli sulak alanları tercih eder ve yuvasını su üzerindeki saz ve bitki adacıklarında yapar.Yüzücü ördekler olmasına rağmen,iyi dalarlar ve bu sayede beslenirler.Daha çok omurgasız ve bitki karısımı ile beslenirler. Türkiye`deki Durumu: Türkiye Yaz Ördeğinin dağılım gösterdiği en önemli ülkelerden biridir.Türkiye`deki üreme popülasyonu 150-250 arasında Göksu Deltası 50 çift,Seyhan ve Ceyhan Deltası 35 çift,Hatamış sazlığı(Konya) 20 çifttir.Diğer kuluçka alanları Sultan sazlığı,Kulu Gölü,Ereğli sazlıkları,Bendima Deltası ve Çelebibağ(Van) sazlığıdır. ((((DİKKUYRUK ÖRDEK(Oxyura leucocephala):)))) Kapalı havza hidrolosisine sahip yarı geçici veya devamlı tuzlu ,acı ve tatlı gölleri tercih ederler.Kışlama alanları olarak genellikle geniş,derin ve az bitki örtüsüne sahip küçük alanları veya daha büyük sulak alan sistemleri çevrilmiş alanları tercih ederler.Yuvalarını sık kamışlıklar ve su bitkileri arasında yaparlar.Oldukça iri yumurtaları vardır.Larvalar omurgasızlar ve su bitkileri ile beslenirler. Türkiye`deki Durumu: Türkiye Dikkuyruklar için en önemli ülkelerden biridir.Dağılım gösterdiği ülkeler içinde en fazla kışlama populasyonuna sahiptir.Dikkuyrukların dünyadaki en önemli kışlama alanı Burdur Gölüdür.Bazı yıllar toplam nüfusu %50den fazlası Burdur Gölünde kışlar.Göldeki en büyük sayı 109278`dir(DHKD).Şimdilerde bu rakam iyice düşmüştür.Kuş Gölünde(max 34),Marmara Gölü(max 20),Karataş Gölü(max 128),Yarışlı Gölü(max 82),İrfanlı Barajı(max 122) kışladığı görülmüştür.Kuluçka alanları Ereğli sazlıkları,Hotamış sazlığı,Kulu Gölü,Arin(Sodalı Göl),Sultan sazlığı,Uyuz Gölü,Kazanlı Göl,Kars Çalı Kuyucak Gölleri Van Sarısu ve Nurşun Gölleridir. ((((KARA AKBABA(Aegypius monachus):)))) Dağlarda yüksek yerlerdeki step kenarlarında yaşarlar.Üremek için hafif eğimli ormanlık ve açık vadilere ayrıca çam türlerinin bulunduğu sup-alpin(2000 metreye kadar) ihtiyaç gösterir.Seyrek koloniler veya tek başına ürer.Ağaçların üzerine yumurtalarını bırakabildiği geniş yuvalar yaparlar.İlk üreme yaşı 5-6`dır.50-54 gün kuluçkaya yatar. Türkiye`deki Durumu: Eskişehir-Kütahya arasındaki Türkmen Baba Dağı(10 çift),Kızılcahamam Soğuksu Milli Parkı(6 çift),Bolu Kavalı Dağı(5 çift),Eskişehir Hamam Dağında (5 çift),Denizli Akdağda(3 çift),Murat Dağında(2 çift),Doğu Karadeniz Dağlarında(10 çift). ŞAH KARTAL(Aquila heliaca): Şah Kartal temelde alçak arazilerde yaşamasına rağmen daha yükseklere itilmektedir.Orta ve Doğu Avrupa`da üreme habitatları ormanlık dağlardan,tepelerden ve nehir boylarından yüksekliği 1000 metreye varan arazilerden;ayrıca steplerden açık arazilerden ve tarımsal alanlardan oluşur.Kışlamak için sulak alanları tercih eder.Şah Kartalları yuvalarını genellikle yaşlı ve yüksek ağaçların tepelerine kurarlar.Temel besinlerini tavşan,sincap,gelengi ve fare gibi küçük memeliler oluşturur.Ayrıca su yılanları,su semenderleri,kurbağalar ve kertenkelelerle beslenir. Türkiye`deki Durumları: Ankara Beynam Ormanlarında 2 çift,Meriç Deltalarında 1 çift,Ilgaz Dağlarında,Yozgat Çamlığında,Eskişehir Türkmen Baba Dağında ürediği sanılmaktadır.Azalmalarının nedenleri arasında besinini oluşturan memelilerin yaşam ortamlarının tahribi,ormancılık faaliyetleri,habitat tahribi,özellikle büyük ve yaşlı ağaçların kesilmesi,avcılık ve yasa dışı ticaret sayılabilir. KÜÇÜK KERKENEZ(Falco naumanni): Tüm yıl boyunca sürü halinde yaşayan küçük Kerkenezler,eski evlerin çatı ve duvarlarında ve kayalıklarda bulunur.Genellikle açık ve kısa bitki örtüsüne sahip ılık ve sıcak bölgeleri tercih ederler.Büyük koloniler halinde yuvalanmalarına rağmen,türün azalmasıyla birlikte 10 çiftte daha az koloniler görülmeye başlanmıştır.Saf koloniler halinde kuluçkaya yatmasına rağmen,küçük kargalar ve diğer kerkenez türüyle birlikte üreme kolonileri oluşturmaktadır.Başlıca yiyecekleri çekirge,çalı çekirgesi,arazi çekirgesi gibi omurgasızlar oluşturur.Türkiye`deki popülasyonunun 3-5 bin olduğu sanılır.Tuz Gölü,Balıkdamı(Eskişehir) ve Ereğli sazlıkları civarındaki köylerde ürediği bilinir. BILDIRCIN KILAVUZU(Crex crex): Nemli gübrelenmemiş toprakların seyrek otlu ve düzenli olarak kesilen çayırlar ile ekili alanları tercih ederler.Genellikle açık veya yarı açık arazilerde ürerler.Üreme sezonundaki beslenmelerinin büyük bir kısmını bitkilerin üzerindeki ve topraktaki omurgasızlar oluşturur.Sonbahar ve kışın genel olarak tohumla beslenirler.Ülkemizde yaz göçmeni ve geçit kuşu olarak gözükür.Marmara`nın Güneyi,İç Ege ve Orta Anadolu`da yaz göçmeni,diğer bölgelerde geçit zamanı görülür.Türkiye`deki üreme bölgelerinde kapsamlı bir araştırmaya ihtiyaç vardır.Türkiye`de 10 çift görülmüştür.(Bird in Europe sayfa 228) TOY(Otis tarda) Avrupa`nın Orta ve Güney kesimlerinden Orta Asya ve Mançurya`ya kadar geniş bir alanda yayılış gösterir.Geniş,açık ve genellikle düz olan kuru tarım alanlarını,çayırları ve bozkırları tercih eder.Yuvalarını ekin tarlaları içine veya yüksek otlar arasına yaparlar.Yuva alanları dişi tarafından seçilir.Üreme döneminde çok hassastır.Tedirgin edildiğinde yuvayı terk eder.Yavrular ilk aylarda böceklerle beslenir,yetişkinler böcek ve bitkileri yerler.Ağır kış şartlarında uzun mesafeli yer değiştirirler. İNCE GAGALI KERVAN ÇULLUĞU(Numenius tenuirostris): Batı Sibirya`daki Güney Talge bölgesi ile orman steplerinde yapılan incelemelerde küçük ağaçlık alanlar,sığ sular,küçük çayırlar ve küçük bitkisiz alanlar yaşama alanlarıdır.Göç ve kışlama esnasında ve kışlama bölgelerinde ise tuzlu bataklıklar,stepler,acı lagünler ve balık havuzları gibi oldukça geniş yayılım gösteren habitatlar kullanırlar.Göç esnasında Türkiye üzerinden geçerek kışı Kuzey Afrika ve Batı Akdeniz Ülkelerinde geçirir.Ülkemizde 1946-1990 yılları arasında 29 kayıt tespit edilmiştir.Türkiye`deki potansiyel alanlar Tuz Gölü,Göksu Deltası,Seyfe Gölü,Burdur Gölü ve Çamaltı Tuzlası son olarak Kızılırmak Deltası olarak tahmin edilmektedir. ADA MARTISI(Larus ovdoinii): Koloniler halinde kayalık uçurumlarda ve kıyıdan uzak adalarda görülürler.Yüksekliği deniz düzeyinde yakın yerlerden 1000 metreye kadar;kayalık alanlarda %85 çalılıklarla kaplı alanlara;tamamen düz alanlardan 90 derece dik yamaçlara kadar değişik habitatları kullanırlar.Birkaç çiftten binlerce çifte kadar değişen kolonilerle ürerler.Üreme alanlarında orta düzeydeki bitki örtüsünü tercih ederler.Bu yavruları sıcaktan ve yırtıcılardan korur.Balıklar,küçük memeliler,eklembacaklılar,kuşlar ve bitkilerle beslenir.Tüm Akdeniz`de 15 bin çift olduğu sanılır.Türkiye`nin Akdeniz kıyılarında 30-50 çift olduğu tahmin ediliyor.Mersin-Silifke arasında 30 çift kaydedilmiştir. SARI KAMIŞÇIN(Acrocephalus paludicola): Üreme sezonu boyunca su seviyesi 1cm-10cm arasında olan alçak arazilerdeki geniş sazlıklarda bulunur.Üremek için nehir vadilerindeki bataklık çayırları tercih ettikleri bilinmektedir.Göç boyunca Sarı Kamışçın,bataklıklardaki kısa otlara ve açık sulardaki sazlıklara ihtiyaç gösterir.üreme sistemlerinden çok eşli ve karışık üreme sistemlerini birleştirmişlerdir.Üreme başarısı oldukça yüksektir.Türkiye`de nadiren Marmara Bölgesi,Batı Akdeniz ve Kuzeydoğu Anadolu`da yaz göçmenidir. YELKOVAN Özellikle Marmara Denizi ve Boğazlar`da görülürler.Sürü halinde suya değercesine uçarlar.Ülkemizde üredikleri yer henüz bulunamamıştır. TEPELİ KARABATAK Deniz kıyısında yaşar ve dalarak yakaladığı balıklarla beslenir.Tepe tüylerinin uzun oluşu,yüzünde ve butlarında beyaz tüylerin olmaması ile Büyük Karabatak`tan ayrılır. KAŞIKÇI Bu büyük beyaz kuş özellikle kaşık şeklindeki gagasıyla göze çarpmaktadır.Sulak alanlarda,koloniler halinde kuluçkaya yatar. ELMABAŞ PATKA Usta bir dalıcı olan bu ördek su altında yüzerek yakaladığı küçük balık,kurt ve böceklerle beslenir. KARAÇAYLAK Yurdumuzun her yanında özellikle çevresi ağaçlı göl,ırmak ve derelerin çevresinde yaşar. Balık,fare ve çöplerle beslenir. KÜÇÜK AKBABA Hemen her türlü arazide yaygın olarak bulunan Küçük Akbaba Büyük Akbabaların parçaladıkları etleri ince gagasıyla toplar. BALIK KARTALI Balıkla beslenir. Parmaklarındaki pullar yakaladığı balığın kaymasını önler. Yurdumuzda sadece Samsun ve yöresinde ürer. TURNA Orta Anadolu bataklıklarında ürer,göç mevsiminde "V" biçiminde Turna sürüleri görülebilir. MEZGELDEK Eskiden Türkiye`nin step bölgelerinde sıkça rastlanan Mezgeldek bugün çok ender görülen kuşlardandır. UZUN BACAK Sulak alanlardaki açıklıklarda yaşar. Yurdumuzun hemen her yerinde sadece yazın görülür. Yuvasını genellikle çamur adalarına kurar. KILIÇ GAGA Sulak alanların,özellikle tuz göllerinin sığ kıyılarında yüzer ve yuvalanır. Uzun,eğri gagası vardır. GRİ BALIKÇIL Yurdumuzun en büyük balıkçıl türüdür. Kıyılarda bütün yıl rastlanan bu kuş balık ve öbür su canlılarıyla beslenir. LEYLEK Leylek yılan,kurbağa,solucan vb. canlılarla beslenir. Ağaç,baca ve direk tepelerinde büyük yuvalar yapar. İlk ve sonbaharda kalabalık sürüler halinde göçer. FLAMİNGO Tuzlu göllerde toplu halde yuvalanır. Yuvasını bir çamur tepeciği biçiminde yaparak yumurtasını yükselen sulardan korur. BOZ KAZ Göl ve bataklıklarda yuvalanır. Tarla ve çayırlarda bitkisel besinlerle beslenir. Kışın sürüler halinde görülür. KIZIL AKBABA En büyük yırtıcı kuşlarımızdan biridir. Beyaz kafalı ve açık renk göğüslüdür. YILAN KARTALI Yılan,fare,kertenkele ile beslenir. Ülkemizin her tarafındaki ormanlık,açıklık ya da kayalık arazilerde bulunur; kışın güneye göç eder. ATMACA Ormanlarda ya da benzeri ağaçlık alanlarda yaşar. Alçaktan uçarak küçük kuş sürülerine baskın yapar. ŞAHİN Ülkemizin her yanında,her türlü arazide yıl boyu görülebilir. Çok sayıda fare yakaladığı için yararlı bir hayvandır. Sonbaharda binlercesi İstanbul Boğazı`ndan göç eder. KIZIL ŞAHİN Yıl boyunca bozkır ve dağlarda görülebilir. Uzun kanatları,açık renk kafası ve kızıl,çizgisiz kuyruğu ile Şahin`den ayrılır. Fare ile beslenir. SAKARMEKE Her türlü sulak alanlarda bolca görülür. Ayaklarında perde yoktur,ancak geniş parmakları sayesinde rahatlıkla yüzer. Su bitkileri ve böcekleriyle beslenir. KIZKUŞU Bataklıklarda,çayır ve benzeri sulak,açık arazilerde yaşar. Sonbaharda kalabalık sürüler oluşturur. Yurdumuzun hemen her yerinde görülür. DÖVÜŞKEN KUŞ Göç zamanı sulak alanların kıyılarında tarla ve çayırlarda sürüler halinde görülür. Uzun,sivri kanatlarıyla alçaktan ve hızlı uçar. SU ÇULLUĞU Kış boyunca bataklık,sulak çayır ve benzeri yerlerde görülür. Uzun gagasını çamura daldırıp kurtçukları yakalar. ÇULLUK Nemli ormanlarda kış boyunca görülür. Su Çulluğuna göre daha ağır ve uçuşu daha yavaştır. GÜMÜŞ MARTI Balıktan çöpe kadar pek çok şeyle beslenir. Denize yakın kayalıklarda toplu halde yuvalanır. GÜLEN SUMRU Deniz göl ve bataklık kıyılarında bulunur. Gagası kısa ve kalın,kuyruğu ise az çatallıdır. Suya ender olarak dalar;daha çok böcek avlayarak beslenir. SUMRU Deniz ve göllerde,havadan suya hızla dalarak yakaladığı balıklarda beslenir. Çatal kuyruğu vardır. Ayakları çok kısa olduğundan iyi yürüyemez. BIYIKLI SUMRU Tatlı ya da tuzlu sulu göllerde bulunur. Su üzerinde ya da adalarda toplu halde yuvalanır. Balık ve böceklerle beslenir. PEÇELİ BAYKUŞ Yüzü,göğsü ve karnı tamamen beyaz ya da kahverengi,gözleri siyahtır. Fare ve sıcan avlar. Eski bina ve harabelerde yuva yapar. İSHAKKUŞU Seyrek ağaçlı yerlerde,park ve bahçelerde,köylerde bulunur. Geceleri büyük böcekler yakalayarak beslenir. PUHU Ülkemizdeki Baykuşların en büyüğüdür. İri kulakları ve turuncu gözleri vardır. Fare hatta tavşan boyunda hayvanları avlar. KUKUMAV Öbür Baykuşların aksine gündüzleri de görebilir. Kafasını 180 derece çevirebilir. Fare ve kertenkele ile beslenir. EBABİL Yaşamının büyük bir bölümünü uçarak geçirir. Uçarken uyuyabilir. Uçuşu çok hızlıdır. Gruplar halinde çığlıklar atarak avlanır. ORMAN ALACA AĞAÇKAKANI Ormanlarda yaşar,ağaçların gövdesinden gagasıyla yakaladığı böceklerle beslenir. BOĞMAKLI TOYGAR Kurak yerlerde,tarlalarda,bozkırlarda bulunur. Bitki tohumları ile beslenir;yuvasını yerde yapar. TEPELİ TOYGAR Ekili arazide,bozkırda ve insana yakın yerlerde bulunur. Hoplayarak değil adım atarak yürür. KIR KIRLANGICI Çok hızlı bir uçuşu olan Kırlangıç,havada ya da suyun üzerinde yakaladığı böceklerle beslenir. Çamur ve otlardan yaptığı yuvasını bazen binaların saçak altlarına kurar. EV KIRLANGICI Çamurdan yaptığı yuvasına genellikle çatı altlarına kurar. Böceklerle beslenir ve kışın güneye göç eder. TAŞKUŞU Açıklık yerlerde,çayır ve tarlalarda bulunur. Taşların birbirine vuruşuna benzeyen bir sesi vardır. KUYRUKKAKAN Açık arazide,tarlalarda bulunur. Böceklerle beslenir. Genellikle yerde ya da çalılıklarda dolaşır. KARA KULAKLI KUYRUKKAKAN Kurak,çalılık bölgelerde görülür. Küçük böceklerle beslenir. Deliklerde yuvalanır KARATAVUK Erkek Karatavuk sarı gagası ve siyah türleriyle başka hiçbir kuşla karıştırılmayacak kadar göze çarpıcıdır. Yavruları kısa sürede büyür. KAMIŞ BÜLBÜLÜ Dere ve göl kenarlarındaki sık çalılıklarda yaşar. Koyu kahverengi türleriyle çok iyi saklanır. SAZ BÜLBÜLÜ Sazlıklarda rastlanır. Genellikle bir kamışın en ucuna tünemiş,öterek görülür. Yuvasını 3-4 bitki gövdesini bir araya getirerek yapar. SÖĞÜT BÜLBÜLÜ Hareketli oluşundan ufak boyuna rağmen dikkat çeker. Orman ve fundalıklarda rastlanır. ARAP BÜLBÜLÜ Akdeniz Bölgesi ve Güneydoğu Anadolu Bölgesi`nin batısındaki köy ve kasabalarda,koru ve bahçelerde yıl boyunca görülebilir. Kuyruk altı tüyleri parlak sarıdır. BENEKLİ SİNEKKAPAN Bu kuş sinekleri avlayarak beslenir. Dimdik oturduğu bir daldan kalkarak avının peşinde uçar,yakalar ve aynı dala getirir. KARA SİNEKKAPAN Bahar göçleri sırasında bütün yurtta görülür. Ormanlar,korular,park ve bahçelerde yaşar. MAVİ BAŞTANKARA Bütün yurtta,orman ve bahçelerde yıl boyu görülebilir. Kafa üstü tüyleri mavi,karnı siyah çizgili ve küçük boyludur. BÜYÜK BAŞTANKARA İnsanlara yakın ağaçlıklı yerlerde görülür. İSPİNOZ Yurdumuzun her yöresindeki bahçelerde görülür. Kışın erkek kuşun renkleri soluklaşır. KUZGUN Yurdumuzun her yöresinde dağ,bozkır,çöl gibi alanlarda,hatta deniz kıyılarındaki açık arazide bulunur. Uçarken büyük kafası,baklava dilimi şeklindeki kuyruğu ile tanınması kolaydır. SIĞIRCIK Yurdun hemen her yanına dağılmıştır ve her türlü arazide,özellikle insana yakın bölgelerde yaşar. Çok iyi bir taklitçidir. SERÇE İnsanın olduğu her yerde son derece yaygındır. Otlardan ördüğü top biçimindeki yuvasını saçaklara,elektrik direklerine kurar. KÜÇÜK SIVACIKUŞ Sadece ülkemizde görülen bu küçük kuş,ağaçlara yapışık şekilde tırmanırken,küçük böcek ve tohumlarla beslenir,iğne yapraklı ormanlarda yaşar. BAĞIRTLAK Yıl boyunca İç Anadolu,Güneydoğu Anadolu Bölgeleri`ndeki bozkır ve benzeri kuru,açık arazide bulunur. Uçarken kısa sivri kuyruğu,beyaz kanat altı tüyleri ve kara karnı ile kolayca tanınır. KAYA GÜVERCİNİ Evcil güvercinin atasıdır. Kayalık yamaçlarda ve kıyılarda,dağlık bölgelerde bulunur. Kaya oyuklarında yuvalanır. TAHTALI Güvercin ve kumrular arasında en büyük tür olan tahtalı ormanlık,ağaçlık yerlerde yaşar;,ağaçlarda yuvalanır. Tohumla beslenir. ÜVEYİK Orman,koru ve meyve bahçelerinde küçük gruplar halinde bulunur. Ağaçlarda yuvalanır. YALI ÇAPKINI Dere,ırmak,göl ve denizlerde suya dalıp balık avlayarak beslenir. Dere kenarındaki oyuklarda yuvalanır. ARI KUŞU Arılar ve öbür uçan böceklerle beslenir. Açıklık yerlerde bulunur;toprak oyuklarında yuvalanır. Kışı güney ülkelerinde geçirir. İBİBİK Ağaçlık,çalılık yerlerde bulunur;ağaç ya da toprak oyuklarında yuvalanır. Çekirge,kertenkele gibi hayvanlarla beslenir. DAĞ KUYRUKSALLAYANI Kıyılarda,dere ve göl kenarlarında bulunur. Su böcekleriyle beslenir SARI ASMA Ağaçlık yerlerde bulunur. Dalların arasında çok iyi saklandığından görülmesi zordur. KIZILGERDAN Bütün yurtta yıl boyunca orman,koru,park,bahçe ve çalılıklarda görülür. Kızıl yüzü ve göğsüyle kolayca tanınır. Yuvadan yeni ayrılmış yavruların göğsü beneklidir ve kırmızısı yoktur. KARA KIZILKUYRUK Kayalık yamaçlarda,dağ eteklerindeki köylerde bulunur;oyuklarda yuvalanır. AK GERDANLI ÖTLEĞEN Mayıs ayı başından itibaren bahçe ve fundalıklarda rastlanan bu kuş yurdumuzun en sık görülen ötleğenlerindendir. Erkeği uçarken öterek bölgesini savunur. KARA BAŞLI ÖTLEĞEN Ak gerdan ötleğen gibi bir yaz göçmeni olan bu kuşun erkeği siyah,dişisi ise kahverengi tepesi ile tanınır. Yiyecekleri böcek ve kurtçuklardan ufak yemişlere kadar değişik besinleri kapsar. SÜRMELİ ÇALI KUŞU Türkiye`nin en ufak aynı zamanda en güzel kuşlarındandır. Göz çizgileriyle çalı kuşundan ayrılan bu türe özellikle köknar ormanlarında rastlanır. KIZILBAŞLI ÖRÜMCEK KUŞU Zeytinliklerde,meyve bahçelerinde ve çalılıklarda bulunur;böceklerle ve küçük sürüngenlerle beslenir. Güçlü pençeleri olmadığından avını dikene batırarak öldürür. ALAKARGA Bütün yurtta yıl boyunca orman,koru ve benzeri ağaçlıklı alanlarda yaşar. Yerdeyken dev bir serçe gibi hoplayarak yürür. SAKSAĞAN Bütün yurtta son derece yaygındır. Ağaçlarda büyük kubbeli yuvalar yapar. Bulduğu parlak eşyaları yuvasına taşır. LEŞ KARGASI Yurdumuzun her yanında hemen her türlü arazide bulunur. Sonbaharda ve kışın kalabalık sürüler halinde dolaşır ve toplu halde tünerler. Yuvasını bir ağaç çatısına kurar. KÜÇÜK İSKETE Yıl boyunca bütün yurttaki seyrek ağaçlı ve çalılık alanlarda,park ve bahçelerde bulunur. İlkbaharda bir ağacın ya da çalının en tepesine konarak öter. FLORYA Bütün yurttaki seyrek ağaçlı çalılık alanlarda park ve bahçelerde bulunur. Kışın saka ve benzeri hayvanlarla kalabalık sürüler oluşturarak beslenir. SAKA Bütün yurttaki seyrek ağaçlıklarda ve çalılık alanlarda,park ve bahçelerde yıl boyunca görülebilir. Özellikle deve dikeni tohumunu çok sever. KARABAŞLI KİRAZKUŞU Kuru bir dal ya da elektrik teline tüneyerek tatlı ve melodik bir sesle öter. TARLA KİRAZKUŞU Bütün yurttaki tarla,bahçe,bozkır ve benzeri açık arazide yıl boyu bulunur. İlkbaharda ve yazın bir yükselti üzerine çıkarak saatlerce öter. Bazen uçarken ayakları aşağı doğru sallanır. Kaynakça1:www.kultur.gov.tr Kaynakça2:Temel Britannica (Kuşlar) Kaynakça3:Atlas Dergisi,İstanbul,Nisan- 2002 ÜLKEMİZDE NESLİ TEHLİKEDE OLAN KUŞ TÜRLERİ KELAYNAK(Geronticus eremita): Türkiye`de sadece Urfa`nın Birecik ilçesinde koloni halinde yaşamaktadır.ülkemizde nesli tükenmekte olan yaban hayvanlarının başında Kelaynak kuşları gelmektedir. 1958-60 yıllarında Kelaynak populasyonuna en büyük darbe vurulmuştur.Suriye ve Irak`tan yaklaşan çöl çekirgelerine karşı tüm Güneydoğu Anadolu`da DDT ilacı kullanılmıştır.Kullanılan DDT ile ilaçlama neticesinde 700 çiftten fazla Kelaynak ölmüştür.Yıldan yıla sayıları gittikçe azalmıştır.Bunun üzerine 1967 den itibaren 3167 sayılı Kara Avcılığı Kanununun verdiği yetkiye dayanarak Merkez Av Komisyonu kararı ile Kelaynaklar bütün yıl koruma altına alınmıştır.Şehir içindeki koloninin yuvalandıkları kayalıkların ön tarafına 3-4 katlı yapıların çoğalması sonucu kolonideki bireyler bu olaydan etkilenmişlerdir. 1978 yılında Milli Parklar ve Av-Yaban Hayatı Gn. Müdürlüğünce şehrin 1 km. kuzeyinde seçilen bir yerde Kelaynak Üretme İstasyonu kurulmuştur. Üretme istasyonunda üretilen Kelaynaklar markalanarak doğaya salınmış,salınan Kelaynaklardan bir kısmı göçten dönenlerle eşleşip yavru çıkarmışsa da en önemli sorun bir kısmının göç etmeyerek Birecik`te kalması olmuştur.Bu durum,göç etme gibi kuşların olağan davranışlarını göstermemesine hem de kış şartlarında Birecik`te kalan bireylerin zaiyatlarına yol açmıştır.Ne yazık ki 1991 yılında yurdumuza bir Kelaynak gelmemiştir. Kelaynaklar çekirge,böcekler,yılan,danaburunları vb. ile beslenirler. SAZ HOROZU(Parphyro porphyro): Bazı yerlerde Sultan Tavuğu ve Gök Saz Horozu adlarıyla da anılan Saz Horozu ülkemizde sadece Göksu Deltası`nda(Silifke) bulunurken Kızılırmak Deltasında da görülmeye başlandı.Bu kuşun nesli ülkemizde tehlikededir.Göksu Deltasında 300 çift,Kızılırmak Deltasında 20 çift görüldüğü tespit edildi.Bu kuş ülkemizde yerlidir,göç etmez.Saz Horozu sık sazlı kamışlı göllerde,bataklıklarda ,sazlarla kaplı geniş kanallarda ve göletlerde yaşar ve buralarda yuvalanır.Yuvayı erkekle beraber yaparlar.Kuluçkaya nöbetleşerek yatarlar.Yumurtadan çıkan yavruları ebeveyn büyütür.Çeşitli su bitkilerinin körpe kısımları,tohumlar,su böcekleri,larvalar,kurbağalar vb. beslenirler. KAYA KARTALI(Agura chrysaetos): Eşsiz bir uçucudur.Dağ yamaçlarında süzülerek tavşan ve benzeri memelileri avlarlar.Son yıllarda tarım ilaçlarının yoğun kullanımı nedeniyle nesli tükenmek üzeredir. AKKUYRUKLU KARTAL(Haliaeetus alblcilla): Türkiye`de yaşayan en büyük ve en nadir yırtıcı kuş türlerindendir.Nesli en çok tehlike altında olan türlerden olan bu kartal,erişkin kuşlarda beyazlaşan kama şeklindeki kuyruğu ve çok güçlü gagası ile göze çarpar. GÖKDOĞAN(Falco peregrinus): Ormanlarda ve kayalık açık arazilerde bulunur.Son derece hızlı uçabilir.Çok yukardan yaptığı ani dalışlarla güvercin,keklik gibi kuşları avlar.Yoğun tarım ilacı kullanımı nedeniyle nesli tükenmek üzeredir. KEKLİK(Alectoris chukar): Kayalık ya da otluk açık arazilerde bulunur.Tohum ve küçük meyvelerle beslenir.Erkeği "kabarak-kabarak"diye öter.Son yıllarda aşırı avlanma yüzünden sayıları azalmıştır. TURAÇ(Francolinus francolinus): Keklikten biraz büyüktür.Yurdumuzun güney kıyılarında tarla ve çalılıklarda yaşar.Yoğun avlanmaları sonucu sayıları hızla azalmıştır. *** Geçmişte birçok uygarlığın simgesi olan kuş türlerinin günümüzde nesilleri tükenme tehlikesi ile karşı karşıya olduğu açıklandı. Eski Yunan uygarlığında tanrı Athena`nın zeka ve kültürünü simgeleyen "baykuş","tanrılar tanrısı" Zeusùn gücüyle özdeşleştirilmiş "kartal",temizlik ve sükunetin simgesi "tavus kuşu" ve günahsızlığın simgesi "güvercin" gibi ,Anadolu`da ilk çağlardan bu yana tanınıp bilinen 136 kuş türü,değişen doğa koşulları sonucu yakın gelecekte nesillerinin tükenmesi tehlikesini yaşıyor. Akdeniz Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Dekan Yardımcısı,kuş bilimci Prof. Dr.Ali Erdoğan,"Boğazkent,Kocagöl ve Çevresi Kuş Envanteri Hazırlama Projesi" kapsamında yaptıkları araştırma sonucu Anadolu kuşlarından olan ve bölgeye belirli dönemlerde gelen 213 kuş türü saptadıklarını ve bunlardan 136`sının neslinin tükenmekte olduğunu belirtmiştir. Prof. Dr. Erdoğan,yılan kartalı,atmaca kartalı,karadoğan,turaç,alaca baykuş,yalı çapkını,ötücü kuğu,kuğu,akgöz,kızıl kerkenez,bıldırcın kılavuzu,mazmuzlu kız kuşu,kızılşahin,kılıçgaga gibi Türkiye`de ve dünyada nesli tükenme tehlikesi altında olan bu 136 tür kuşun,korunması gerektiğini söylemiştir. Prof. Dr. Erdoğan,bir zamanlar çeşitli uygarlıklara simge olan kuşların popülasyonlarının hızla azaldığını,değişen doğa koşulları ve çevre kirliliğinin bu konuda çok önemli etken olduğunu söyledi.Nesli tükenme tehlikesiyle karşı karşıya olan bu kuş türlerinin ekolojik dengenin korunmasında önemli rol oynadığına dikkat çeken Prof. Dr. Erdoğan şöyle konuştu: "Örneğin atmaca ve kartallar yırtıcı kuşlar olarak değerlendirilir ve doğaya zarar veren farelerin düşmanıdır.Doğanların besin kaynağı ise,aralarında tarla ürünlerine zarar veren büyük böceklerinde bulunduğu çeşitli zararlılardır.Doğada her şey dengelidir ve kuşlarında bu denge içinde görevleri vardır." UÇAN EN BÜYÜK KUŞ Prof. Dr. Erdoğan,dünyada uçan kuşların en büyüğü olan Toy`un da neslinin tükenme tehlikesiyle karşı karşıya olduğunu vurgulayarak,"Bu türün erkeği 8-18,dişisi ise 4-7 kg arasında değişir.Toylar tohum ve yeşil bitkilerle besleniyor.Ancak,onlar da diğer pek çok tür gibi tehlike altında"demiştir. Yine nesli tükenen kuş türleri arasında yer alan baykuşun ağaçlık alanlarda ve çoğu kez yerleşim birimlerine yakın yerlerde görülen baykuş fare ile beslenir. YAŞAM ORTAMLARI BOZULMAMALI Kocagöl ve Boğazkent bölgesindeki ıslak çayırların korunması gerektiğini vurgulayan Prof. Dr. Erdoğan,kumul bölgelerin ağaçlandırılması gerektiğini söylemiştir. Afrika ve Asya`nın ender kuşlarından olan yılanboyun (Anhinga rufa) yakın zamana kadar ülkemizde de yaşamaktaydı.Ama,Amik Gölü`nün kurutulmasından sonra yok olmuştur. Kaynakça1:mimoza.marmara.edu.tr Kaynakça2:Atlas Dergisi,İstanbul,Nisan-2002 BAZI KUŞLARIN İLGİNÇ ÖZELLİKLERİ *Kuzgun,yaşayan en büyük ötücü kuştur. *Kukumas,bir baykuş türüdür.Kafasını 180 derece döndürebilir. *Saksağan,bulduğu parlak eşyaları yuvasına taşır. *Kara Yel Yutan(Karasağan),yaşamının büyük bölümünü uçarak geçirir ve uçarken uyuyabilir. *Pasbas Çekirge Kuşu,güçlü pençeleri olmadığından avını dikene batırarak öldürür. *Külrengi Balıkçıl,yurdumuzun en büyük balıkçıl türüdür. *Toy,uçan kuşların en irisidir. *Guguk Kuşu,yumurtasını başka türden kuşların yuvasına bırakır,yavrusunu da o yuvanın sahibi olan kuş besler. KUŞLAR,GÖÇ SIRASINDA YÖNLERİNİ NASIL SAPTIYOR? Bilim adamları kuşların göç sırasında yönlerini nasıl doğru olarak saptadıklarını araştırmaktadır.kuşların yön bulmak için güneşi,ay ve yıldızları kullandıkları bilinmekte,ayrıca dünyanın magnetik alanına karşı duyarlı oldukları da sanılmaktadır.